Rolnictwo ekologiczne w Polsce a we Włoszech – realia i przyszłość.
Chcieliśmy zobaczyć, jak wygląda rolnictwo ekologiczne naprawdę — nie z raportów i strategii, ale tam, gdzie żywność ma swój początek: na polu, w małej przetwórni, targu, gdzie praca, tradycja i ziemia tworzą wspólną opowieść. SODR Częstochowa w ramach operacji pt.: „Włoskie ekologiczne inspiracje – dobre praktyki, przetwórstwo i współpraca we włoskim rolnictwie ekologicznym” zrealizował wyjazd studyjny, który odbył się w dniach 9–11 września 2025 r. do włoskiego regionu Emilia-Romagna i miał na celu poznanie dobrych praktyk rolnictwa ekologicznego, mechanizmów zrzeszania producentów, a także sposobów budowania lokalnych rynków i sieci sprzedaży.
W wyjeździe wzięło udział 27 uczestników — doradców rolniczych, rolników prowadzących produkcję ekologiczną oraz przetwórców żywności z województwa śląskiego. Była to podróż edukacyjna, praktyczna i inspirująca — zrealizowana w duchu uczenia się przez doświadczenie, wymiany wiedzy i obserwacji systemu, który działa.
Rolnictwo ekologiczne w Polsce i we Włoszech – dwa modele, jedno wyzwanie
Polskie rolnictwo ekologiczne w ostatnich latach rośnie dynamicznie. W 2024 roku powierzchnia upraw ekologicznych wyniosła około 0,69 mln ha, a liczba certyfikowanych producentów zbliżyła się do 25 tysięcy, co oznacza zauważalny wzrost rok do roku (dane IJHARS, gov.pl). To dowód, że kierunek rozwoju jest właściwy, choć wciąż udział użytków ekologicznych w całkowitej powierzchni rolniczej kraju pozostaje umiarkowany — nie przekracza 4%, podczas gdy średnia unijna jest znacznie wyższa.
Włochy, dla porównania, to jeden z liderów rolnictwa ekologicznego w Unii Europejskiej. Według danych FIBL i Komisji Europejskiej, kraj ten posiada około 2,5 mln ha użytków ekologicznych, a region Emilia-Romagna wyróżnia się nie tylko areałem, lecz także strukturą współpracy, doradztwa i promocji producentów. Tutaj rolnictwo ekologiczne jest nie tylko systemem uprawy, ale częścią lokalnej tożsamości. Działają tu takie organizacje jak Confagricoltura Bologna, ConfagriBio, Coldiretti czy Bio-Dystrykt Apeninów Bolońskich (Appennino.bio) — wszystkie skupione wokół idei współpracy, sieciowania i promocji lokalnej żywności.
Włoski model w praktyce – lekcje z wizyt studyjnych
Wizyty w gospodarstwach i instytucjach pokazały, jak zorganizowany jest system wsparcia dla producentów ekologicznych w regionie Emilia-Romagna. W ConfagriBio Bologna, uczestnicy spotkali się z prof. Paolo Parisinim i dyrektorem Andreą Florą, którzy przedstawili kompleksowy model obsługi rolników ekologicznych — od doradztwa prawnego i administracyjnego, przez szkolenia i analizy sensoryczne, po wsparcie w marketingu i eksporcie. Organizacja zrzesza ponad 7 tysięcy gospodarstw ekologicznych, prowadzi kampanię zrzeszeniową i doradza w zakresie innowacyjnych metod produkcji zgodnych z zasadami Reg. UE 848/2018.
Podczas wizyty w Frantoio Valsanterno w Imoli uczestnicy poznali rodzinne gospodarstwo produkujące oliwę z oliwek extra virgin, wielokrotnie nagradzaną na konkursach krajowych i międzynarodowych. Gospodarstwo łączy tradycyjne metody tłoczenia z nowoczesną technologią, tworząc produkt o wyjątkowym smaku i bogatym składzie odżywczym. Uczestnicy zapoznali się z bogatą ofertą i mieli możliwość nauczenia się jak rozpoznawać wysokiej jakości oliwę.
Kolejnym punktem programu było Agriturismo Farneto, ekologiczne gospodarstwo (400 ha powierzchni), mające produkcję zwierzęcą (bydło mięsne i mleczne) i roślinną. W gospodarstwie znajduje się mini mleczarnia, w której wytwarzane są sery i ricotta z mleka pochodzącego od około 200 sztuk bydła. Sprzedawana jest cielęcina, wołowina oraz wyroby mięsne tj. długodojrzewające salami. Produkcja, przetwórstwo i sprzedaż odbywają się w obrębie jednej farmy, co pozwala na pełną kontrolę jakości i realizację zasady krótkiego łańcucha dostaw. Gospodarstwo jest również gospodarstwem agroturystycznym – właściciele goszczą również młodzież, którą edukują w zakresie prowadzenia gospodarstwa ekologicznego.
W Fattoria Le Mucche di Guglielmo uczestnicy mogli przekonać się, jak hodowla bydła w systemie ekologicznym może łączyć dobrostan zwierząt z ekonomiczną efektywnością.
Na szczególną uwagę zasłużył także Mercato Ritrovato w Bolonii – ekologiczny targ, gdzie rolnicy i przetwórcy sprzedają swoje produkty bezpośrednio konsumentom. To przykład miejsca, które łączy funkcje handlowe, edukacyjne i społeczne — tu rolnik nie tylko sprzedaje, ale rozmawia, uczy, tłumaczy i inspiruje. To miejsce,
w którym można kupić, zjeść ekologiczną żywność i spędzić czas z rodziną i przyjaciółmi.
Uczestnicy odwiedzili Federazione Provinciale Coldiretti di Bologna, Cantina Tomisa i Podere San Giuliano. Spotkania poświęcone były spółdzielczości, strategiom marketingowym oraz sposobom promocji produktów BIO. Winiarnia Cantina Tomisa, prowadzona przez młodych ludzi, zaprezentowała ekologiczną produkcję wina
z autochtonicznych odmian winorośli i podkreśliła znaczenie lokalnego dziedzictwa. Podere San Giuliano, ekologiczne gospodarstwo warzywne (uprawa starych odmian zbóż, karczochów i ziół), udowodniło, że wysoka jakość produktów idzie w parze z troską o glebę i bioróżnorodność. W gospodarstwie oddalonym od dużego miasta z powiedzeniem działa restauracja, w której serwowane są dania z produktów ekologicznych pochodzących
z gospodarstwa.
Analiza i wnioski – dwa światy, jedna przyszłość Porównując Polskę i Włochy, łatwo zauważyć, że choć Polska nadrabia dystans w tempie imponującym, wciąż boryka się z podobnymi barierami, które Włosi pokonywali dekady temu: niską świadomością konsumentów, trudnością w zbycie produktów ekologicznych oraz wysoką ceną, która wciąż ogranicza popyt. Według analiz KSOW i IJHARS, w Polsce konsumenci nadal rzadko kierują się walorami zdrowotnymi przy wyborze żywności — częściej decyduje cena. Wysokie koszty certyfikacji i produkcji sprawiają, że żywność ekologiczna często przegrywa z przemysłową. Brak zorganizowanych kanałów dystrybucji, mała skala gospodarstw i ograniczone możliwości logistyczne to czynniki, które obniżają konkurencyjność sektora.
We Włoszech te same problemy rozwiązano poprzez zrzeszanie się producentów, tworzenie bio-dystryktów i rozwój sprzedaży bezpośredniej. Targi lokalne, agroturystyki, degustacje i sieci restauracji regionalnych nie tylko zwiększają zbyt, ale również budują świadomość społeczną i poczucie lokalnej tożsamości.
Rola lokalnych targów i sprzedaży bezpośredniej To właśnie lokalne targi i sprzedaż bezpośrednia, jak włoski Mercato Ritrovato, okazały się kluczowym ogniwem sukcesu. Dają producentom wyższą marżę, kontakt z klientem i możliwość przekazania historii produktu. W Polsce rozwój takich inicjatyw — w formie rolniczego handlu detalicznego (RHD), eko-bazarów czy dostaw subskrypcyjnych („boxów ekologicznych”) — to najprostsza i najbardziej efektywna droga wzmacniania rynku.
Takie działania nie tylko zwiększają dochód producentów, ale budują zaufanie i świadomość konsumentów, a to właśnie one są najtrwalszym fundamentem ekologicznego rynku.
Rekomendacje i refleksja końcowa
Doświadczenia z regionu Emilia-Romagna pokazują, że ekologia staje się realną strategią rozwoju tylko wtedy, gdy towarzyszy jej współpraca, edukacja i komunikacja wartości. W Polsce warto wdrażać podobne rozwiązania:
- wspierać tworzenie bio-dystryktów i spółdzielni,
- rozwijać lokalne targi i punkty sprzedaży RHD,
- finansować programy doradcze i kampanie edukacyjne,
- promować uczestnictwo w konkursach i wyróżnieniach jakościowych.
Bo rolnictwo ekologiczne to nie tylko zbiór procedur — to filozofia. To powrót do relacji między ziemią a człowiekiem. Wizyta w Bolonii i okolicach pokazała, że gdy producenci potrafią współpracować, a konsumenci rozumieją wartość lokalnej żywności, ekologia staje się nie tylko stylem życia, ale realną siłą rozwoju regionów.
Polska ma potencjał, by pójść tą samą drogą — od pola, przez piec, aż po rynek — by lokalne, ekologiczne produkty stały się symbolem jakości, zdrowia i zrównoważonej przyszłości.
Joanna Brzozowska
Koordynator Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich +
Zdj. J. Brzozowska
Chcesz zostać Partnerem KSOW – zarejestruj się na stronie ksowplus.pl